Na današnji dan, 04, oktobar

1582 - Poslednji dan Julijanskog kalendara u papskoj državi, Španiji i Portugalu, narednog dana stupio na snagu Gregorijanski kalendar sa datumom 15. oktobar.

1669 - Umro je holandski slikar Rembrant Harmens van Rajn, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, čije su slike prepoznatljive po dramatičnoj igri svetlosti i senki, dubini kolorita kao i psiholoskoj pronicljivosti. Omiljeni su mu bili biblijski motivi, portreti i autoportreti. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek dela kao što su "Noćna straža", "Izgubljeni sin", "Čas anatomije doktora Tulpa", "Hristos kao baštovan", "Dobri Samarićanin", "Hodočasnici u Emausu", "Suknari", "Vitsavej", "Jakov blagosilja unuke", "Venera i Kupidon", "Verenici", "Flora", "Danaja", "Starica", "Jevrejska nevesta", "Porodični portret", "Predeo s vetrenjačom", više od 60 autoportreta, portrete njegove žene Saskije van Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1830 - Belgija je proglasila nezavisnost. Do Napoleonovih ratova ona se nalazila pod Habzburzima. Od Bečkog kongresa 1815. do 1830. Belgija je (kao i Luksemburg) sastavni deo Holandije (Nizozemske). Belgijanci su izraziti katolici, za razliku od protestantske Holandije, pa je u pozadini pobune iz 1830. bila i suprotnost te vrste.

1883 - Voz "Orijent ekspres" krenuo na prvo putovanje od Pariza do Konstantinopolja, poslednje je bilo 12. decembra 2009. godine.

1865 - Pruski kancelar Oto fon Bizmark i francuski car Napoleon III postigli su u Bijaricu (ekskluzivno letovalište na Atlantiku severno od Pirineja) sporazum da Pruska preuzme vodeću poziciju među nemačkim državama od Habzburga (Austrije). Bizmarkova agresivna politika izazvala je 1870. rat u kojem je Nepoleon III doživeo težak poraz, a Pruska je - delimično i na ruševinama njegovog carstva - uspostavila ujedinjeno Nemačko carstvo (bez austrijskih zemalja).

1903 - Rođen Džon Vinsent Atanasof, bugarski naučnik, izumeo prvi elektronski digitalni kompjuter.

1924 - Rođen je američki glumac Čarls Karter, poznat kao Čarlton Heston, upamćen po ulogama u holivudskim pseudoistorijskim spektaklima kao i filmovima fantastike. Filmovi: "Deset zapovesti", "Ben Hur" (Oskar), "Orkanski visovi", "Julije Cezar", "Agonija i ekstaza", "El Sid" (Oskar), "Major Dendi", "Planeta majmuna", "Zemljotres". Bio je društveno angažovan, posebno kao zagovornik prava na nošenje oružja, što je specifičan problem vezan za unutrašnje prilike SAD.

1957 - Sovjetski Savez je lansirao u orbitu oko Zemlje prvi veštački satelit "Sputnjik 1", težak 83 kilograma, koji je leteo po eliptičnoj putanji do visine 900 kilometara. Sjedinjene države bile su tada neprijatno iznenađene, pošto je satelit mogla u orbitu, da izbaci samo izuzetno snažna raketa, bitno jača od onih kojima su tada raspolagale SAD.

1970 - Pronađena je mrtva američka pevačica Dženis Džoplin, najpoznatija bela pevačica bluza šezdesetih godina 20. veka. Uzrok smrti bila je prekomerna doza narkotika.

1977 - Ujedinjene nacije proklamovale Opštu deklaraciju o zaštiti životinja, a 4. oktobar proglašen Svetskim danom zaštite životinja.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 03. oktobar

1226 - Umro je Franja Asiški, italijanski monah, osnivač rimokatoličkog monaškog reda nazvanog po njemu - Franjevci (Franciskanci). Poreklom iz imućne trgovačke porodice, od 1205. odlučuje se za život u krajnjoj askezi i potpunu posvećenost monaškim hrišćanskim idealima. Još za života je bio veoma poštovan. Monaški red koji sledi njegovo monaško pravilo jedan je od najbrojnijih katoličkih redova.

1791 - Rođen je srpski pisac Sima Milutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara. Nadimak je dobio po mestu rođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a u Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i vaspitač i pesnički učitelj njegovog sinovca Petra II Petrovića Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića vratio se 1831. u Srbiju i bio sekretar Ministarstva prosvete i istoriograf kneza Miloša. Dela: spevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".

1835 - Rođen je francuski kompozitor, pijanista, dirigent, orguljaš i muzički pisac Šarl Kamij Sen Sans, romantičar muzički uglađene forme. Dela: opera "Samson i Dalila", tri simfonije, poema "Ples smrti", četiri simfonijske pesme, pet klavirskih koncerata, tri koncerta za violinu, dva koncerta za violončelo, kompozicija za kamerni sastav "Karneval životinja", klavirski trio, dva gudačka kvarteta, svita za violončelo, oratorijum "Potop", balet "Brbljivica".

1888 - Rođen je nemački novinar Karl fon Osjecki, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1935. koji je razotkrio ponovno naoružavanje nacističke Nemačke pred Drugi svetski rat. Prvi put je uhapšen 1931. i opet 1933. po dolasku nacista na vlast. Držao se izuzetno hrabro u koncentracionim logorima. Umro je 1938. od posledica torture.

1895 - Rođen je ruski pisac Sergej Aleksandrovič Jesenjin. Smatra se jednim od najvećih i sigurno najomiljenijih pesnika Rusije. Bio je razbarušen boemski tip i živeo je veoma intenzivno, u tridesetoj godini je izvršio samoubistvo. Njegovi stihovi, po opštoj oceni, najvišeg su dometa. Veoma je uticao na generacije pesnika, ne samo ruskih. Dela: zbirke pesama "Zadušnice", "Ispovest mangupa", "Triptih", "Stihovi skandalista", "Sovjetska Rusija", "Persijski motivi", pripovetka "Urvina", poema "Ana Snjegina", dramska poema "Pugačov". Postoje sumnje da je iza njegove smrti stajala sovjetska tajna policija.

1929 - Ime države Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promenjeno je u Kraljevina Jugoslavija.

1932 - Irak je stekao nezavisnost i postao član Društva naroda. Do Prvog svetskog rata Irak je bio sastavni deo Turske, da bi zatim postao britanska mandatna teritorija.

1990 - Ujedinjene su dve nemačke države nastale posle Drugog svetskog rata, i to tako što je Nemačka Demokratska Republika (Istočna) postala sastavni deo Savezne Republike Nemačke.

1997 - Japanski voz na magnetnim jastucima je brzinom od 451 kilometar na čas oborio svetski rekord na eksperimentalnoj železničkoj deonici zapadno od Tokija.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 02. oktobar

1187 - Arapski vojskovođa i egipatski sultan Saladin preoteo je Jerusalim od hrišćana, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.

1452 - Rođen je engleski kralj Ričard III, koji je vladao od 1483. do 1485, kad je poginuo u bici kod Bosvorta, u borbi s trupama Henrija VII, osnivača dinastije Tjudor. Ričardovom pogibijom okončan je "Rat dveju ruža" - nazvan tako jer je dinastija Lankaster, s kojom je Henri VII bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jork belu ružu.

1608 - Holandski optičar Hans Liperšej prikazao je u Hagu prvi upotrebljiv teleskop.

1836 - Engleski prirodnjak Čarls Darvin doplovio je na brodu "Bigl" u Englesku, posle petogodišnjih istraživanja živog sveta u Južnoj Americi i na ostrvima u južnom Pacifiku, koja su odlučujuće doprinela razvoju njegove teorije o evoluciji, odnosno o poreklu vrsta.

1847 - Rođen je nemački državnik i feldmaršal Paul fon Hindenburg, u Prvom svetskom ratu načelnik štaba nemačke Vrhovne komande, a od 1925. do smrti 1934. predsednik Nemačke. Istog dana kad je umro, vođa nacista kancelar Adolf Hitler preuzeo je apsolutnu vlast, što je bio definitivni kraj Vajmarske republike, uspostavljene posle nemačkog poraza u Prvom svetskom ratu.

1852 - Rođen je škotski hemičar Vilijam Remzi, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1904. koji je otkrio gasove helijum, argon, kripton, radon, neon i ksenon. Dokazao je da se helijum stvara prilikom radioaktivnog raspadanja radijuma.

1869 - Rođen je indijski nacionalni vođa Mohandas Karamčand Gandi, nazvan Mahatma (velika duša), predvodnik borbe za oslobođenje Indije od britanske kolonijalne vlasti, otac moderne Indije. Završio je prava u Engleskoj 1891. od 1893. do 1914. predvodio je u Južnoj Africi tamošnje Induse, a od 1919. pokret za nezavisnost Indije. Gandijeva taktika, koju je usvojio Indijski Nacionalni Kongres, partija koja je predvodila borbu za nezavisnost, većinom je podrazumevala pasivan otpor. Sam Gandi živeo je izrazito asketski, i njegovi štrajkovi glađu pokazali su se kao metod pred kojim je britanska uprava bila nemoćna. Stekao je ogroman ugled ne samo u Indiji. Pola godine posle sticanja nezavisnosti Indije, u Nju Delhiju ga je u januaru 1948. ubio jedan hindu fanatik iz sekte "Hindu Mahasabha".

1870 - Stanovništvo Papske države (zvanično "Patrimonium Sancti Petri") plebiscitom je odlučilo da se ujedini sa Italijom, a prestonica ujedinjene Italije je postao Rim (do tada središte papske države), umesto Firence. Papska država obnovljena je tek Lateranskim sporazumom između Pija XI i Musolinija 1929.

1935 - Italija je napala Etiopiju (Abisiniju). Drevno afričko carstvo pokoreno je korišćenjem najmodernijih nedozvoljenih sredstava poput bojnih otrova. Etiopija je tada spojena sa italijanskim kolonijama Somalijom i Eritrejom i obrazovana je Italijanska Istočna Afrika. Etiopski car (negus) Haile Selasije oslobodio je, uz pomoć Britanaca svoju zemlju već 1941.

1944 - Nemci su ugušili ustanak u Varšavi koji je u Drugom svetskom ratu podigla Otadžbinska armija lojalna emigrantskoj vladi u Londonu, a pridružili su mu se i varšavski odredi prosovjetske Narodne armije. Kad je ustanak započeo 1. avgusta 1944. Crvena armija i Prva poljska armija, formirana u Sovjetskom Savezu, ulazile su u varšavsko predgrađe Pragu, ali nisu prešle reku Vislu. Više od 200.000 civila i 25.000 ustanika poginulo je tokom borbi, a odmazda nad preživelima bila je posebno brutalna.

1973 - Umro je finski trkač Pavo Nurmi, koji je na dugim stazama osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Svetske rekorde je obarao 29 puta.

2006 - Uspešno se spustila na zemlju prva kosmička turistkinja Amerikanka iranskog porekla Anuša Ansari. Uprkos manjih problema prvih dana leta, ona je uspešno i u potpunosti izvela sve naučne eksperimente tokom boravka na Međunarodnoj kosmičkoj stanici. Rođena u Teheranu 1967. emigrirala je u SAD 1984. Turizam u svemiru koštao ju je 20 miliona dolara.

 Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 30. septembar

1846 - Američki zubar Vilijam Morton prvi je upotrebio anesteziju (etar) prilikom vađenja zuba.

1876 - Rođen je srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić, reformator stiha i veliki znalac jezika, član Srpske kraljevske akademije, predsednik Srpskog PEN kluba. Posle završenih studija prava u Parizu, radio je u Beogradu kao činovnik, a od 1904. bio je u diplomatskoj službi. Pojavio se 1903. zbirkom "Pesme" kao potpuno izgrađen pisac, misaon i osećajan, pesnik unutrašnjih nemira i sukoba. Objavio je 1912. zbirku "Nove pesme" i 1936. "Pesme". Pedesetak pesama, koliko je ukupno napisao, odlikuju se elegancijom i savršenstvom forme i spadaju u vrh srpske lirike 20. veka, poput "Na Gazimestanu", "Jefimija", "Dolap", "Simonida", "Napuštena Crkva", "Orhideja", "Ljubavna pesma". Pozorišne kritike koje je pisao, po opštoj oceni, veoma su pouzdane i odraz su izuzetne lične kulture.

1882 - Rođen je nemački fizičar Hans Vilhelm Gajger. Bavio se izučavanjem radioaktivnosti i 1928. izumeo je napravu za registrovanje i brojanje naelektrisanih čestica i gama-zraka, odnosno za merenje radioaktivnosti, poznatu kao "Gajgerov brojač".

1955 - U automobilskoj nesreći u 24. godini poginuo je Džejms Din, američki glumac koji je postao simbol pobunjene mladosti u godinama sveopšteg oslobađanja nakon okončanja Drugog svetskog rata. Tragičan kraj doprineo da njegov lik preraste u svojevrstan mit. Filmovi: "Istočno od raja", "Buntovnik bez razloga", "Div".

1960 - Emitovana prva epizoda američke crtane serije "Kremenko".

1962 - Beli rasisti izazvali su nerede u Oksfordu u američkoj državi Misisipi zato što je na osnovu odluke federalnog suda crnac Džejms Meredit upisan na Univerzitet Misisipija.

1980 - Izrael je uveo valutu po imenu - šekel, koja je zamenila dotadašnju izraelsku funtu. Naziv novčane jedinice odabran je prema imenu koje je poznato u drevnim tekstovima kao sredstvo plaćanja u antičkoj jevrejskoj državi.

1985 - Umro je američki seizmolog Čarls Rihter, čijim je prezimenom nazvana skala za merenje jačine zemljotresa.

1989 - Umro je srpski pisac Oskar Davičo, koji je između dva svetska rata pripadao grupi pisaca nadrealista izrazito leve orjentacije. U vreme nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu interniran je u Italiju, odakle je 1943. pobegao i priključio se partizanima. Dela: zbirke pesama "Višnja za zidom", "Nastanjene oči", Flora", "Tropi", "Kairos", "Trema smrti", romani "Pesma", "Beton i svici", "Radni naslov beskraja", "Ćutanje", "Gladi", "Tajne", "Bekstva", "Zavičaji", "Gospodar zaborava".

1991 - Umro Toma Zdravković

2009 - Umro je Pavel Popovič, legendarni ruski (sovjetski) kosmonaut iz prvog, "gagarinovskog" kruga. Od 1954. nalazio se kao pilot u sastavu Ratnog vazduhoplovstva Sovjetskog Saveza. Prvi put u kosmos, u trajanju dva dana, 22 sata i 57 minuta, leteo je kao komandir broda "Vostok-4" avgusta 1962. posle čega je pripreman za let na Mesec. Od 1980. do 1989. bio je zamenik načelnika Centra za pripremu kosmonauta "Gagarin". Dvostruki je heroj Sovjetskog Saveza.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 29. septembar

106 - p.n.e. - Rođen je rimski vojskovođa i državnik Gnej Pompej Veliki, osvajač Jerusalima 61. pre n.e. Učestvovao je u gušenju ustanka rimskih robova koji je od 71. do 69. p.n.e. predvodio Spartak, a glas velikog vojskovođe je stekao 66. p.n.e. pobedom nad pontskim kraljem Mitridatom VI Eupatorom, čime je učvrstio rimsku vlast u Maloj Aziji. S Julijem Cezarom i Licinijem Krasom 60. p.n.e. je stvorio Prvi trijumvirat, na šta je bio prinuđen jer ga je Senat sprečio da uspostavi ličnu vlast. U borbi za primat kasnije se udružio sa Senatom, koji ga je 52. p.n.e. izabrao za jedinog konzula, ali je vlast izgubio kada ga je Cezar porazio 48. p.n.e. u bici kod Farsale, posle koje se sklonio u Egipat gde je ubijen.

1511 - Rođen je španski lekar i teolog Migel Serveto, koji je otkrio da krv cirkuliše u pluća iz desne srčane komore. Radio je uglavnom u Francuskoj, gde je objavio spise "Christianismi restitutio" u kojima je odbacio kao apsurdnu hrišćansku doktrinu o Svetom trojstvu, što je izazvalo gnev i rimokatolika i protestanata. Na zahtev vođe švajcarskih protestanata Žana Kalvina uhapšen je u Ženevi, u kojoj se skrivao od rimokatoličke inkvizicije, i potom je osuđen na smrt spaljivanjem.

1518 - Rođen je italijanski slikar Jakopo Robusti Tintoreto, jedan od najvećih majstora 16. veka. Radio je ogromne kompozicije, ne gubeći pri tom smisao ni za najsitnije pojedinosti. Snažno je uticao na evropske slikare, posebno na impresioniste. Stvarao je u rodnoj Veneciji u kojoj su sačuvana njegova glavna dela "Raj" u Duždevoj palati, "Tajna večera" u crkvi San Đorđo Mađore, "Raspeće" u Skuoli di San Roko.

1547 - Rođen je španski pisac Migel de Servantes Saavedra, autor "Don Kihota", prvog realističkog romana španske književnosti. Bio je komornik i sekretar rimskog kardinala Đulija Akvavivija, zatim vojnik i učestvovao je u pomorskoj bici kod Lepanta 1571. Pri povratku u Španiju 1575. uhvatili su ga pirati i odveli u Alžir, gde je pet godina proveo u ropstvu dok njegovi rođaci nisu sakupili novac za otkup. Živeći u bedi morao je da prihvati posao koji donosi malo novca a dosta omraze: postao je agent za nabavku žita i ulja za Špansku armadu. Poslodavci nisu bili zadovoljni pa je zatvoren i čak isključen iz crkve. Potom se ponovo prihvatio sličnih poslova, ali ga je siromaštvo pratilo do smrti. Njegov književni rad veoma je raznovrstan - pisao je romane, drame, komedije, pripovetke i pesme. U "Don Kihotu" - u formi kritike preživelih srednjovekovnih vrednosti Španije prikazao je svevremene i opšte ljudske probleme na neprevaziđen način. Ostala dela: romani "Galateja", "Persiles i Sigismunda" (preteča modernog avanturističkog romana), zbirka 12 pripovedaka "Uzorne pripovetke", istorijska drama "Numansija", psihološka komedija "Blaženi raspusnik", komedija karaktera "Pedro de Urdemalas", poema "Putovanje na Parnas".

1758 - Rođen je engleski admiral Horacio Nelson. Uneo je radikalne novine u pomorsko ratovanje i jedan je od najvećih pomorskih stratega u istoriji. Učestvovao je u 140 bitaka i 40 puta je ranjavan. Izgubio je oko u bici kod Kalvija 1794. a desnu ruku u bici kod Tenerife 1797. Kod Trafalgara je 1805. uništio francusku flotu, ali je tada i smrtno ranjen.

1901 - Rođen je italijanski nuklearni fizičar Enriko Fermi, koji je prvi bombardovao uran neutronima, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1938. Zasnovao je teoriju kretanja neutrona, a u Drugom svetskom ratu je u SAD, gde je 1938. emigrirao iz fašističke Italije, na Čikaškom univerzitetu rukovodio gradnjom prvog nuklearnog reaktora. Njegovim imenom nazvano je više pojmova u nuklearnoj fizici: "Fermijevo pravilo selekcije", "Fermijev model gasa", "Fermijeva 'starost' neutrona", fermi kao jedinica za dužinu.

1913 - Sa broda kojim je putovao iz Antverpena u London nestao je nemački inženjer Rudolf Dizel, koji je 1893. konstruisao prvi motor sa unutrašnjim sagorevanjem.

1938 - U Minhenu su Velika Britanija, Francuska, Italija i Nemačka potpisale sporazum kojim su zapadni saveznici prepustili Nemačkoj oblast takozvanih Sudeta (češke teritorije sa nemačkom većinom). Sporazum je označio kraj Čehoslovačke. Marta 1939. Čehoslovačka je i formalno prestala da postoji.

1958 - Emitovan je prvi zajednički program TV odašiljača u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani.

1988 - Mirovne snage UN su dobile Nobelovu nagradu za mir.

2010 - Preminuo je Vojislav Voki Kostić, srpski kompozitor i pisac. Komponovao je 93 dela ozbiljne muzike, kao i muziku za 67 filmova, 310 pozorišnih predstava, 20 TV serija, 40 filmova, niz radio drama. Objavio je 33 ploče, tri knjige i više desetina naučnih radova, eseja i studija.

 

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 26. septembar

1186 - Dubrovnik je sklopio mir sa srpskim velikim županom Stefanom Nemanjom, koji je u dva navrata pokušao da zauzme taj grad (1184. i 1185.). Sporazum o miru bio je osnov za kasnije ugovore Srbije i Dubrovnika.

1371 - Dogodila se Marička bitka. U bici na desnoj obali reke Marice kod Černomena Turci su porazili srpsku vojsku braće Mrnjavčević, Kralja Vukašina i Despota Uglješe. Obojica braće su tada poginula što je značilo da prodoru Turaka više nije imao ko da se suprotstavi. Braća Mrnjavčevići su bili najmoćniji srpski velikaši u to vreme. Turci su pod komandom rumelijskog (evropski deo carstva) beglerbega Lale Šahina u zoru iznenadili ulogorenu srpsku vojsku (prema procenama između 10.000 i 15.000 ljudi) i potpuno je razbili. Posledice su bile pogubne: već 1372. Turci su prodrli duboko u Grčku i Makedoniju i potom su postepeno pokoravali razne hrišćanske zemlje na Jugoistoku Evrope.

1580 - Engleski moreplovac Frensis Drejk uplovio je u luku Plimut, okončavši posle 33 meseca plovidbu oko sveta kao prvi Englez kojem je to uspelo.

1604 - Objavljeno prvo izdanje Servantesovog Don Kihota.

1815 - Rusija, Austrija i Pruska stvorile su "Svetu alijansu" s ciljem sputavanja revolucionarnih tendencija u Evropi i očuvanja tekovina Bečkog kongresa.

1849 - Rođen je ruski lekar Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907. Završio je bogosloviju, zatim medicinu. Pavlovljevi veliki teorijski i praktični uspesi - teorija uslovnog refleksa, proučavanje rada žlezda, proveravanje dejstva lekova na rad srca, proučavanje funkcija kore velikog mozga - učinili su njegove laboratorije svetskim centrom fiziologije. Njegova teorija o uslovnim refleksima snažno je uticala na mnoge naučne discipline, posebno na psihologiju, psihijatriju kao i medicinu uopšte. Bio je otvoreni i uporni kritičar boljševika, ali ga je sovjetski režim tolerisao, i do smrti mu je pružao potrebne uslove za naučni rad.

1860 - Umro je srpski knjaz Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knjaz Srbije od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti, rodonačelnik dinastije Obrenović. Borio se u Prvom srpskom ustanku, ali se 1813. predao Turcima posle propasti ustanka i pomogao im da umire bunu Hadži-Prodana Gligorijevića 1814. da bi 1815. u Takovu digao ustanak u kojem je potukao Turke. Sporazumom sa Marašli Ali pašom dobio je za Srbiju ograničenu autonomiju. Potom je, vešto koristeći sukobljenost Rusije i Osmanskog carstva, izdejstvovao sultanovo i međunarodno priznanje, što je krunisano hatišerifom iz 1830. kojim je Srbiji priznata unutrašnja samouprava, a Milošu naslednost knjaževskog dostojanstva.

1889 - Rođen je nemački filozof Martin Hajdeger, jedan od najznačajnijih mislilaca 20. veka, profesor univerziteta u Frajburgu. Bio je zaokupljen smislom bivstvovanja i istraživanjima koja je imenovao izrazom "fundamentalna ontologija". Dela: "Bivstvovanje i vreme", "Kant i problem metafizike", "Šta je metafizika", "Uvod u metafiziku", "Šta znači mišljenje", "Šta je to filozofija", "Niče", "O suštini istine", "Šumske staze", "Kantova teza o bivstvovanju", "Oznake na putu".

1898 - Rođen je američki kompozitor Džordž Geršvin. U klasičnu muziku uneo je elemente folklora, popularne muzike, crnačkih duhovnih pesama i bluza. Dela: opera "Porgi i Bes", simfonijska fantazija "Amerikanac u Parizu", "Klavirski kloncert u F-duru", kompozicije za klavir i orkestar, "Melanholična rapsodija" (kod nas prevedena kao "Rapsodija u plavom") muzika za filmove.

1923 - Rođen je Milosav-Mija Aleksić, pozorišni, filmski i TV glumac. Aleksić je završio Kragujevačku gimnaziju i bio član Narodnog pozorišta u Kragujevcu, a zatim član Narodnog i Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu. Od velikog broja uloga koje je ostvario u pozorištu, najupečatiljivije su njegove kreacije Pometa u Dundu Maroju, Zevakina u Ženidbi, Proke u Ožalošćenoj porodici, Ričarda Trećeg i druge. Igrao je u više od 40 filmova. Kao komičar, decenijama je bio prisutan na radiju u emisiji Veselo veče i u humorističkim TV serijama. Dobitnik je Oktobarske nagrade Beograda, Sedmojulske nagrade, Zlatne arene i Dobričinog prstena. 

1960 - Održan je prvi TV duel između predsedničkih kandidata. U okviru kampanje za predsednika SAD, na nacionalnoj televiziji suočili su se tadašnji potpredsednik Ričard Nikson i senator Džon Kenedi.

1981 - Rođena Serena Vilijams, američka teniserka.

2008 - Umro je američki glumac i režiser Pol Njumen. Snimio je 60-ak filmova, među kojima su i čuvena ostvarenja "Mačka na usijanom limenom krovu", "Buč Kasidi i Sandens Kid", "Žaoka". Devet puta je bio nominovan za Oskara, a dobio ga je 1986. za glavnu mušku ulogu u filmu "Boja novca". Druge uloge: "Dugo toplo leto", "Slatka ptica mladosti", "Nasilje", "Sudija za vešanje", "Pakleni toranj", "Bafalo Bil i Indijanci", režija - "Rejčel, Rejčel", "Uticaj gama zraka na sablasne nevene".

2011 - Umro Serđo Boneli, italijanski strip crtač i izdavač, tvorac "Zagora", "Mister Noa", "Dilana Doga" i drugih popularnih strip junaka. 

 

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 25. septembar

1493 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo isplovio je iz luke Kadis na drugo putovanje u Novi svet, koji je otkrio 1492.

1513 - Španski istraživač Vasko Nunjes de Balboa prešao je Panamski zemljouz i postao prvi Evropljanin koji je video Tihi okean.

1866 - Rođen je američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju naslednih svojstava. Izradio je prve mape položaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom hromozomne teorije nasleđa.

1897 - Rođen je američki pisac Vilijam Fokner, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1949. Prikazivao je društvenu istoriju američkog Juga, degeneraciju i propadanje starosedelačke gospodstvenosti i bezobzirnost skorojevića. Dela: romani "Sartoris", "Buka i bes", "Svetlost u avgustu", "Komarci", "Medved", "Konjički gambit", "Uljez u prašinu", "Divlje palme", "Vojnikova plata", "Starac", "Gospodska kuća", "Rekvijem za iskušenicu", "Lupeži", "Utočište", pripovetke "Svetilište", "Nepobeđeni".

1897 - Rođen je srpski pisac Aleksandar Vučo, rodonačelnik moderne poezije za decu u srpskoj literaturi. Između dva svetska rata pripadao je pokretu nadrealista. Dela: romani "Gluho doba" (s Dušanom Matićem), "Koren vida", "Raspust", "Mrtve javke", "Zasluge", "Poziv na maštanje", "Omame", "I tako dalje omame", "Omame - kraj", poeme "Humor zaspalo", "Nemenikuće - Ćirilo i Metodije", "Mastodonti", zbirke pesama "Krov nad prozorom", "Ako se još jednom setim", "Pesme", "Alge", "Momak i po hoću da budem".

1932 - Španskoj pokrajini Kataloniji data je autonomija, koja će biti ukinuta odmah posle pada republike.

1956 - U upotrebu je pušten prvi transatlantski telefonski kabl, postavljen između Obena u Škotskoj i Njufaundlenda u Kanadi.

1970 - Umro je nemački pisac Erih Marija Remark (pravo ime bilo mu je Erih Paul Kramner). Romanom "Na zapadu ništa novo", pisanom u naturalističkom maniru, predočio je besmisao ljudske klanice Prvog svetskog rata. I ostala njegova dela - zahvaljujući spretnosti u komponovanju radnje, jednostavnom stilu, ograničenom broju likova i temama poput rata i okupacije - naišla su na izuzetan prijem kod čitalaca širom sveta. Knjige tog antimilitariste, koji je opisivao okrutnost nacizma i rasističko ludilo, spaljivane su u Trećem rajhu na lomačama.

Emigrirao je 1932. u Švajcarsku, zatim u Sjedinjene države i 1947. postao je državljanin SAD. Ostala dela: "Povratak", "Tri ratna druga", "Nebo ne zna za miljenike", "Iskra života", "Crni obelisk", "Trijumfalna kapija", "Ljubi bližnjeg svoga", "Vreme života i vreme smrti".

1997 - Britanski supersonični automobil postavio je u Nevadi novi svetski brzinski rekord na tlu od 1.142 kilometra na čas.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 24. septembar

768 - Umro je franački kralj Pipin III Mali, prvi monarh iz dinastije Karolinga. Vladao je od 747. a potpunu vlast prigrabio je 751. kada je uz saglasnost rimskog pape zbacio Hilderika III, poslednjeg vladara iz dinastije Merovinga. Osnovao je Papsku državu 756. poklonivši papi zemlje u srednjoj Italiji.

1228 - Umro je srpski kralj Stefan Prvovenčani, drugi sin velikog župana Stefana Nemanje, osnivača dinastije. Tokom vladavine Stefana Prvovenčanog Srbija je zadobila i državnu i crkvenu samostalnost. Nemanja je pred monašenje 1196. presto ustupio njemu a ne najstarijem sinu Vukanu, najverovatnije zato što je Stefan bio zet vizantijskog cara Aleksija III Anđela. Braća su se potom oštro sukobila, ali ih je izmirio najmlađi Nemanjin sin monah Sava, Vukan je tada postao namesnik u Zeti. Pred kraj života napisao je "Žitije svetog Simeona" što je monaško ime Stefana Nemanje.

 

 1849 - Umro je austrijski kompozitor Johan Štraus Stariji, otac popularnih bečkih kompozitora Johana Mlađeg, Jozefa i Eduarda, najzaslužniji za veliku rasprostranjenost bečkog lakog valcera početkom 19. veka. Najpre je bio kapelnik više zabavnih orkestara, zatim dvorskog plesnog orkestra u Beču. Komponovao je veliki broj valcera, kadrila, marševa, polki.

1852 - Francuski inženjer Anri Žifar izveo je prvi let dirižablom na parni pogon, preletevši 27 kilometara od Pariza do Trapa.

1868 - U Subotici je osnovana gradska muzička škola, prva takva na teritoriji današnje Srbije.

1941 - Užički partizanski odred ušao je u Drugom svetskom ratu u Užice, koje je potom više od dva meseca bilo središte slobodne teritoije - Užičke republike, kao i Vrhovnog štaba NOP Jugoslavije - do 30. novembra 1941. kada su ga zauzele nemačke trupe.

1941 - Na konferenciji u Londonu vlade Sovjetskog Saveza, Australije, Kanade, Velike Britanije, Novog Zelanda, Južnoafričke unije i izbegličke vlade Čehoslovačke, Grčke, Belgije, Luksemburga, Holandije, Norveške, Poljske, Francuske i Kraljevine Jugoslavije potpisale su Atlantsku povelju. O sadržaju Povelje u osam tačaka - političkom programu o borbi protiv Sila osovine u Drugom svetskom ratu - prethodno su se dogovorili predsednik SAD Frenklin Rozevelt i britanski premijer Vinston Čerčil i taj dokument je kasnije poslužio kao osnova Povelje UN. Na osnovama Atlantske povelje i idejnog koncepta na kom je ona ustrojena utemeljen je kasnije NATO.

1951- Rođen Pedro Almodovar, španski filmski glumac, reditelj i scenarista, dobitnik "Oskar"- a.

1960 - U Njuportu je porinut "Enterprajz", prvi američki nosač aviona na atomski pogon.

1990 - Predsednik Zapadne Nemačke Rihard fon Vajceker potpisao je sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dve nemačke države ponovo biti ujedinjene, a istog dana je Istočna Nemačka formalno napustila Varšavski pakt.

1996 - Umro je ruski špijun Pavel Sudoplatov (89), koji je, prema zapadnim izvorima, ukrao američki plan za atomsku bombu i organizovao ubistvo ruskog revolucionara Lava Trockog.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 23. septembar

63 - p. n. e. - Rođen je rimski državnik i vojskovođa Oktavijan Avgust, prvi rimski car, usvojeni sin Gaja Julija Cezara. Godinu dana posle ubistva Cezara 44. pre nove ere, kao komandant senatske vojske kod Mutine potukao je Marka Antonija, ali je ubrzo s njim i Markom Emilijem Lepidom sklopio trijumvirat. Posle druge pobede nad Antonijem kod Akcijuma 31. pre nove ere - koja mu je omogućila osvajanje Egipta - pod imenom Avgust preuzeo je svu vlast i ukinuo republiku. Zaveo je novi oblik vladavine poznat u istoriografiji kao principat. Ulepšao je Rim mnogim građevinama, pomagao nauku i umetnost i njegova vladavina je najsjajniji period rimske istorije, nazvana "Avgustov" ili "Zlatni vek".

1719 - Lihtenštajn je postao nezavisna kneževina u okviru Svetog rimskog carstva (Nemačka).

1819 - Rođen je francuski fizičar Arman Ipolit Luj Fizo, koji je s Leonom Fukoom izračunao brzinu svetlosti. Dokazao je da se svetlost sporije kreće u vodi, pronašao metod za merenje širenja čvrstih tela na toploti i optičkim eksperimentima prikazao uvlačenje etra u tela pri kretanju.

1846 - Nemački astronom Johan Gotfrid Gale otkrio je planetu Neptun.

1858 - Osnovana je Zemunska gimnazija. Najstarija gimnazija koja radi u kontinuitetu u današnjoj Srbiji osnovana je u Sremskim Karlovcima (1792.) a druga u Novom Sadu (1810.) - treća po starosti je Zemunska. Prve godine rada imala je samo 21 učenika. Od 1872. Zemunska gimnazija ima sva četiri razreda. Od 1925. otvorena je i za devojke. Današnja zgrada gimnazije sagrađena je 1879. u neorenesansnom stilu, a izgradio ju je Nikola Kolar, kasnije dorade su u stilu pozne secesije.

1930 - Rođen je američki muzičar afroameričkog porekla Rej Čarls, "otac soula", koji je uspeo da savlada i siromaštvo i nedostatak vida i zavisnost od heroina i postane jedan od najpopularnijih i najplodnijih muzičara 20. veka. Tokom 58 godina izdao je 250 albuma i održao oko 10.000 koncerata. Međunarodnu slavu stekao je 1954. pesmom ""I Got a Woman"", a nezaboravna pesma "Georgia on My Mind" svrstala ga je 1960. godine među svetske zvezde, što je sledeće godine potvrdio hitovima "Hit the Road Jack" i "I Can't Stop Loving You".

1932 - Nedžd, Hedžas i Asir koje je pod svojom vlašću ujedinila dinastija Saudita, postale su (uz još neke manje teritorije) sastavni deo novoformirane države Saudijska Arabija. Porodica Saud vladala je Rijadom u Nedžadu od polovine 18. veka, s prekidima. Posle Prvog svetskog rata oni su pripojili Hedžas u kom se nalaze najveće svetinje islama - Meka i Medina, da bi početkom tridesetih oformili novu državu najveću na arabijskom poluostrvu.

1939 - Umro je austrijski lekar jevrejskog porekla Sigmund Frojd, osnivač psihoanalize, lekar za nervne bolesti i profesor nervne patologije na Univerzitetu u Beču. Pred nacistima je 1938. emigrirao u London, gde je umro 1939. Posebno je isticao značaj nesvesnog (podsvesnog) kao i seksualnosti na psihički život ljudi. Njegove psihoanalitičke studije bitno su uticale na najrazličitije sfere humanističkih nauka i umetničkog stvaralaštva. Zanimljivo je da je kao austrijski patriota 1914. bio oduševljen pohodom Austro-Ugarske protiv, kako je govorio, "drskih Srba". Veoma plodan autor. Dela: "Psihopatologija svakodnevnog života", "Tumačenje snova", "Tri rasprave o seksualnoj teoriji", "Dosetka i njen odnos prema nesvesnom", "Prilog istoriji psihoanalitičkog pokreta", "Uvod u psihoanalizu","Totem i tabu", "O snu", "Psihologija masa i analiza ega", "Ja i ono", "Mikelanđelov Mojsije", "Dostojevski i oceubistvo", "Nelagodnost u kulturi", "Nova predavanja za uvođenje u psihoanalizu", "Studije o histeriji", "Autobiografija".

1944 - Rođen Hulio Iglesijas, španski pevač.

1949 - Rođen Brus Springstin, američki rok-muzičar, dobitnik "Oskar"-a.

2006 - Umro je britanski kompozitor Malkolm Arnold, tvorac muzike za film "Most na reci Kvaj". Komponovao je muziku za 132 filma, uključujući i pesme "Whistle Down the Wind" i "Hobson's Choice" za čuvenu ratnu sagu u kojoj glavne uloge igraju Vilijam Holden i Alek Ginis. Za muziku u ovom filmu dobio je Oskara 1958. Komponovao je i sedam baleta, devet simfonija i dve opere. Za zasluge na polju muzičke umetnosti britanska kruna ga je 1993. nagradila titulom plemića.

2008 - Umrla je Sonja Savić, srpska glumica koja je obeležila srpsku i kinematografiju bivše Jugoslavije izuzetnom i beskompromisnim pojavom i životnim stilom. Debitovala je u "Leptirovom oblaku" 1977, igrala je u nizu filmova i televizijskih serija, a širu popularnost stekla je 1983. ulogom Dečke u "Šećernoj vodici" Bate Prelića. Uloge u filmovima "Davitelj protiv davitelja" (Šijan), "Una" (Miša Radivojević), "Život je lep" (Bora Drašković) učinile su je popularnom širom nekadašnje SFRJ. Druge uloge: "Mi nismo anđeli", "Uvod u drugi život", "Ni na nebu ni na zemlji", "Urnebesna tragedija", "Tango je tužna misao koja se pleše","Hleb i mleko" ("Zlatni lav" u Veneciji 2001.), "Od groba do groba", "Jug jugoistok", "Vratiće se rode".

2009 - Umro Osman Ertugrul Osmanoglu, poslednji potomak Otomanske dinastije.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 22. septembar

1241 - Ubijen je Sturulson Snori, najznačajniji pisacstare islandske književnosti, autor dela "Snorra Eđa" koje sadrži legend iz drevne severnjačke mitologije i "Orbis terrarum", sage o norveškim mitskim počecima. Smatra se da je ubistvo naručio norveški kralj Hakon VI iz političkih razloga.

1499 - Mirom u Bazelu okončan je Švapski rat između Švajcarske lige i nemačkog kralja Maksimilijana I, a Švajcarska je stekla nezavisnost.

1773 - Umro Šćepan Mali, samozvani crnogorski car.

1791 - Rođen je engleski fizičar i hemičar Majkl Faradej, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, a 1833. dva osnovna zakona elektrolize. 

1792 - Dan posle obaranja monarhije, Francuska je proglašena republikom i na snagu je stupio novi kalendar, kojim je za početak računanja nove ere uzet jesenji ekvinocij - 23. Septembar 1792.

1862 - Oto fon Bizmark postao je pruski kancelar. Pod geslom "krv i gvožđe" ujedinio je 25 nemačkih država u Nemačko Carstvo, osnovano 1871. sa Vilhelmom Hoencolernom kao carem. 

1862 - Predsednik SAD Abraham Linkoln objavio je dekret prema kojem svi američki robovi postaju slobodni građani od 1. januara 1863.

1882 - Umrla je srpska slikarka Katarina Ivanović, prva žena član Srpskog učenog društva. Slikala je portrete, istorijske žanr-kompozicije i vrlo uspešne mrtve prirode. Neke njene slike su među najboljima u srpskom klasicizmu, poput "Portreta knjeginje Perside Karađorđević", "Autoportreta", "Korpe s grožđem".

1955 - U Velikoj Britaniji je počela da radi komercijalna televizija. Prvi plaćeni oglas bila je reklama za pastu za zube.

1958 - Rođen Andrea Bočeli, italijanski operski pevač-tenor.

1985 - Francuski premijer Loran Fabijis priznao je da su francuski tajni agenti, na osnovu naređenja vlade, potopili u Novom Zelandu brod organizacije "Grinpis", "Dugin ratnik". "Grinpis" je vodio kampanju protiv francuskih nuklearnih proba.

1989 - Umro je američki pevač Irvin Berlin, autor više od 1.000 šlagera. Njegova pesma "White Christmas" iz filma "Holiday Inn" (1942) ubraja se i danas u bestselere američkog muzičkog tržišta.

2007 - Umro je Marsel Marso (Marcel Marceau) francuski pantomimičar, koji se proslavio svojim likom Bipom. Poznat kao Čarli Čaplin pantomime, Marso je bio inspirisan glumcima ere nemog filma, a širom sveta postao je poznat 1947. po liku klovna belog lica, u poluveru i sa šeširom.

2010 - Umro je američki pevač Edi Fišer jedan odnajpopularnijih izvođača 1950-ih godina u svetu. Među njegovim najuspešnijim pesmama su "Thinking of you", "Any Time" i "Oh, My Pa-pa".

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 20. septembar

480 - p. n. e. - U pomorskoj bici kod ostrva Salamina u Egejskom moru, Grci su pod komandom atinskog vojskovođe Temistokla porazili Persijance koje je predvodio kralj Kserks I, čime je osigurana prevlast Atine na moru.

1519 - Portugalski moreplovac Fernando Magelan isplovio je iz Sevilje s pet brodova i 270 mornara, predvodeći špansku ekspediciju na putu oko sveta. Dve godine kasnije ubijen je u okršaju s filipinskim domorodcima, a 1522. u Španiju se vratio samo brod "Viktorija" i 18 preživelih i tako je prvi put dokazano da je Zemlja okrugla.

1842 - Rođen je škotski hemičar i fizičar Džejms Đuer. Prvi je dobio tečan, a zatim i čvrst vodonik. Između ostalog, Đuer je pronašao i termos-bocu.

1863 - Umro je nemački filolog i književnik Jakob Grim, osnivač savremene germanistike. Skrenuo je pažnju intelektualne javnosti na narodne umotvorine i jezik. Izučavao je istoriju jezika i starije književnosti. Bavio se narodnim predanjem, mitovima i bajkama, folklorom i običajima. Zasnovao je 1852. veliki "Nemački rečnik" i napisao je "Istoriju nemačkog jezika". Prevodio je srpske narodne pesme, a iz prijateljstva s Vukom Karadžićem nastao je prevod Vukove Srpske gramatike. Zajedno s mlađim bratom Vilhelmom sakupio je i obradio brojne bajke poznate deci širom sveta.

1904 - U Etnografskom muzeju u Beogradu otvorena je prva stalna postavka. Etnografski muzej osnovan je februara 1901. ali sakupljanje etnografskih predmeta otpočelo je organizovano u Srbiji još 1844. U okviru Narodnog muzeja Srbije (Serbskonarodni muzeum). Prvo pravo sistematsko sakupljanje obavljeno je radi učešća na Sveslovenskoj izložbi 1867. u Moskvi. U okrilju Srpskog učenog društva 1872. pojavio se predlog za osnivanje muzeja koji bi čuvao etnografske predmete, Stojan Novaković je tada izložio Predlog i nacrt za osnivanje Srpskog istorijsko-etnografskog muzeja. Kada je februara 1901. iz Narodnog muzeja u posebnu zgradu, poklon Stevče Mihailovića, trgovca iz Jagodine, preseljena etnografska zbirka, počeo je s radom poseban Etnografski muzej. Prvi upravnik bio je Sima Trojanović, i već 1904. fond muzeja čuvao je oko 8.500 eksponata. Od 1926. redovno izlazi Glasnik Etnografskog muzeja. Godine 1951. Muzej je smešten u reprezentativno zdanje negdašnje Beogradske berze, na Studentskom trgu, izgrađeno 1934. po projektu Milutina Borisavljevića.

1934 - Rođena je italijanska filmska glumica Sofija Loren, koja se proslavila u neorealističkim italijanskim filmovima posle Drugog svetskog rata, a kao medijski produkt producenta i muža Karla Pontija postala je svetska zvezda. Filmovi: "Napuljsko zlato", "Žene sa reke", "Hleb, ljubav i...", "Čočara", "Crna orhideja", "Čežnja pod brestovima", "Sid", "Dve žene", "Ključ", "Brak na italijanski način", "Grofica iz Hongkonga", "Suncokret", "Izuzetan dan".

1970 - Sovjetski kosmički brod "Luna 16" spustio se na Mesec radi uzimanja delova tla Zemljinog satelita.

2005 - Umro je lovac na naciste Simon Vizental. Sam je preživeo holokaust i proveo je gotovo šest decenija prikupljajući informacije o onima koji su smatrani najodgovornijim za ubistvo 6 miliona Jevreja u Drugom svetskom ratu. Pomogao je da se pred licem pravde nađe više od 1.100 nacističkih ratnih zločinaca, između ostalih i Adolf Ajhman, firerova desna ruka u kampanji za istrebljenje Jevreja, i Franc Stangl, bivši komandant konc-logora Treblinka.

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 18. septembar

1502 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo dospeo je na obalu današnje Kostarike na četvrtom i poslednjem putovanju u Novi svet.

1709 - Rođen je engleski pisac i leksikograf Semjuel Džonson, čiji je "Rečnik engleskog jezika" iz 1755. više od veka važio za najautoritativniji na engleskom govornom području. Ostala dela: poema "Taština ljudskih želja", tragedija "Irena", kritičarsko delo "Životi pesnika".

1739 - Beogradskim mirom okončan je rat započet 1737. između Osmanskog carstva i Austrije. Turska je tada povratila teritoriju Srbije severno od Zapadne Morave. Austrija je evakuisala i Malu Vlašku (Oltenija) i mali deo Bosne u Posavini - što je sve dobijeno Požarevačkim mirom 1718. Austrija je tada ipak zadržala teritorije severno od Save i Dunava (Banat i jugoistok Srema).

1759 - Francuska je nakon vojnog poraza prepustila Britancima koloniju Kvebek (danas savezna država Kanade). O žestini sukoba govori i podatak da su u poslednjoj bici poginula oba komandanta - Britanac Džejms Volf i Francuz Luj Monkalm.

1819 - Rođen je francuski fizičar Žan Bernar Leon Fuko, koji je s Armanom Ipolitom Lujem Fizoom izmerio brzinu svetlosti. Ogledom s klatnom (Fukoov eksperiment) je dokazao obrtanje Zemlje, pronašao je žiroskop, usavršio teleskop, otkrio vrtložno-vihorne struje u metalnim masama (Fukoove struje).

1851 - Izašao je prvi broj "Njujork tajmsa". Osnivač dnevnog lista koji je brzo stekao veliki ugled bio je Henri Džervis Rejmond.

1905 - Rođena je švedska filmska glumica Greta Luiza Gustafson, poznata kao Greta Garbo, najpopularnija zvezda svetskog filma, koja je slavu stekla filmovima snimljenim u SAD. Spontana i veoma inteligentna, bila je simbol ženstvenosti i igrala je od 1921. do 1941, kad je odlučila da se povuče. Filmovi: "Poljubac", "Mata Hari", "Ana Kristi", "Kraljica Kristina", "Ana Karenjina", "Dama s kamelijama", "Marija Valevska".

1931 - Japan je započeo rat sa Kinom napadom na Mandžuriju (danas severoistočna Kina). Mandžurija je okupirana, a 3. marta 1932. proglašena je "nezavisnost" te zemlje (Carevina Mandžukuo). Na čelo Mandžukua japanci su doveli poslednjeg kineskog cara Pu Jia, koji nije imao efektivnu vlast.

1970 - Umro Džimi Hendriks, američki gitarista.

1971 - Rođen Lens Armstrong, američki biciklista, sedmostruki prvak "Tur d Frans"-a

2002 - Umrla je Margita Stefanović Magi, muzičar. Završila je arhitekturu, ali je bila i školovani muzičar. Najpoznatija je kao klavijaturista grupe Ekaterina Velika (prvobitno Katarina II) kultne muzičke grupe beogradskog "Novog talasa" 80-ih 20. veka. Rođena je u porodici intelektualaca - otac Slavoljab Stefanović-Ravasi bio je poznati srpski režiser i dramaturg.

 

Izvor: Zanimljive informacije

Na današnji dan, 17. septembar

1665 - U Londonu je izbila epidemija kuge u kojoj je umrlo oko 70.000 ljudi.

1787 - Delegati 12 od tadašnjih 13 država SAD stavili su svoje potpise na tekst Ustava. Tada potpisani ustav SAD na snazi je i danas, uz dodatne amandmane, to je najstariji važeći ustav u svetu.

1796 - Prvi predsednik SAD Džorž Vašington, šef države od 1789. uputio je američkom narodu "Oproštajnu besedu", odbivši da se treći put kandiduje za predsednika.

1809 - Mirom u Fredrikshamu završen je Švedsko-ruski rat u kojem je Rusija osvojila Finsku. Ona je ranije bila integralni deo Švedske da bi posle Bečkog kongresa (1815.) postala veliko vojvodstvo, sa znatnom samostalnošću, u sastavu carske Rusije.

1826 - Rođen je nemački matematičar Georg Fridrih Bernhard Riman, koji je otvorio nove pravce razvitka matematike i njene primene u fizici i mehanici. Značajno je unapredio matematičku analizu, posebno teoriju kompleksnih funkcija, teoriju parcijalnih jednačina, geometriju, teoriju brojeva. Njegovo ime nosi niz matematičkih pojmova: Rimanov integral, Rimanova diferencijalna jednačina, Rimanova površ, Rimanova sfera, Rimanova zeta-funkcija, Rimanova geometrija.

1857 - Rođen je ruski fizičar Konstantin Eduardovič Ciolkovski, otac astronautike. Još 1883. izložio je ideje o korišćenju reaktivnog pogona kod letilica, a 1903. objavio je prvo klasično delo iz teorije astronautike "Ispitivanje vasionskog prostora reaktivnim aparatima". Postavio je osnovne jednačine kretanja rakete promenljive mase u bezvazdušnom prostoru. Sovjetska Akademija nauka ustanovila je "Zlatnu medalju Ciolkovskog" za izuzetan doprinos astronautici i istraživanju kosmosa.

1905 - Rođen je srpski pisac Vladan Desnica. Pravo i filozofiju je studirao u Zagrebu i Parizu, i do Drugog svetskog rata bio je advokat. Direktni je potomak legendarne ličnosti srpske epike Stojana Jankovića. Njegova dela su duboko intelektualna i najčešće prikazuju psihološke tipove njegove rodne Dalmacije. Dela: romani "Zimsko ljetovanje", "Proljeća Ivana Galeba", zbirke novela "Olupine na suncu", "Proljeće u Badrovcu", "Tu odmah pokraj nas", zbirka stihova "Slijepac na žalu".

1931 - RCA Viktor kompanija predstavila je prvu long-plej gramofonsku ploču na 33 obrtaja u hotelu Savoj u Njujorku.

1944 - Počeo je najveći vazdušni desant u Drugom svetskom ratu, koji je trebalo da uspostavi mostobran na reci Rajni i omogući saveznicima prodor severno od Rura, ali su se Nemci dokopali planova, razbili Britance kod holandskog grada Arnhem i potom pripremili protivofanzivu u Ardenima. Saveznici su prešli Rajnu tek posle pet meseci.

1994 - Umro je britanski filozof austrijskog porekla Karl Rejmond Poper, jedan od najuticajnijih mislilaca 20. veka. U filozofiju je uveo "princip opovrgljivosti", prema kojem se tvrdnja može smatrati naučnom samo ako se u principu može dokazati njena pogrešnost, dok tvrdnje koje ne ispunjavaju taj uslov spadaju u metafiziku. Dela: "Logika istraživanja", "Otvoreno društvo i njegovi neprijatelji", "Beda istoricizma".

 

Izvor: Zanimljive informacije